Müslüman engizisyonu... Prof. Dr. Mehmet Azimli ile konuşuyoruz.

02 Nis 2024

Hediye Levent, Prof. Dr. Mehmet Azimli ile Müslümanların Engizisyonu adlı dört ciltlik kitap serisi üzerine bir söyleşi gerçekleştiriyor. Konuşmada, İslam tarihi boyunca farklı düşünceleri nedeniyle baskıya, işkenceye ve ölüme maruz kalan bilim insanları, filozoflar ve dini alimler ele alınıyor. Mehmet Azimli, bu kitabı yazma nedenini, Türkiye'de ve İslam dünyasında farklı düşünenlere yönelik baskıların artması ve tarihte benzer olayların yaşanmış olması olarak açıklıyor.

Azimli, İslam tarihinde farklı fikirlerinden dolayı öldürülen, sürgüne gönderilen veya işkence gören 200'den fazla bilim insanı ve alimin hikayesini anlattığını belirtiyor. Özellikle İbn Sina, İbn Rüşd, Ebu Hanife gibi önemli isimlerin yaşadığı zulümlerden bahsediyor. Ayrıca, Osmanlı döneminde de benzer baskıların yaşandığını, örneğin Piri Reis'in idam edilmesi veya Takiyüddin'in rasathanesinin yıkılması gibi olayları örnek gösteriyor.

Konuşmada, İslam dünyasında bilim ve felsefenin gelişmesinin önündeki engellere de değiniliyor. Mehmet Azimli, bilim insanlarının din adamları tarafından nasıl engellendiğini ve bu durumun İslam medeniyetinin gerilemesine neden olduğunu vurguluyor. Ayrıca, günümüzde de benzer baskıların devam ettiğini, özellikle dijital çağda bilgiye erişimin kolaylaşmasıyla birlikte gençlerin geleneksel dini anlayışlardan uzaklaştığını ifade ediyor.

Son olarak, Türkiye'de ilahiyat fakültelerinde felsefe ve sosyal bilimler derslerinin azaltılması, tarikatların etkisinin artması gibi konulara da değiniliyor. Mehmet Azimli, bu durumun ilahiyat eğitimini olumsuz etkilediğini ve gençlerin sorgulayıcı bir bakış açısından uzaklaştığını belirtiyor.

Söyleşi, izleyicilerden gelen sorularla devam ediyor ve İslam dünyasında yaşanan zulümlerin günümüzdeki yansımaları, Alevilere yönelik baskılar ve kadın bilim insanlarının maruz kaldığı zulümler gibi konulara da değiniliyor.

Youtube'ta aç

İzleyici yorumları

Bu yayın için izleyiciler toplamda 80 yorumda bulunmuş. 10244 defa izlenen yayın 596 kişi tarafından beğenilmiş.

Bu transkript, Hediye Levent'in YouTube kanalında yayınlanan ve Prof. Dr. Mehmet Azimli'nin Müslüman Engizisyonu konusunu ele aldığı bir programın yorumlar bölümünden alınmıştır. Yorumlar, konuya ilişkin çok geniş bir yelpazede, kutuplaşmış ve yoğun duygusal tepkileri yansıtmaktadır.

Yorumları genel olarak şu kategorilerde değerlendirmek mümkün:

1. Mehmet Azimli'yi Destekleyen ve Teşekkür Edenler:

* Programın ve kitabın çok değerli olduğunu, tarihin karanlıkta kalan yönlerini aydınlattığını düşünenler.

* Dinin tarihsel pratikleriyle yüzleşmenin önemine vurgu yapanlar.

* Azimli'nin cesaretini takdir eden ve bu tür içeriklerin az izlenmesinden yakınanlar.

* Kendi dini inanç ve sorgulama süreçlerinde bu tür bilgilerin etkili olduğunu belirtenler.

2. Mehmet Azimli'ye ve İçeriğe Sert Şekilde Karşı Çıkanlar:

* Dinime/İslam'a hakaret olarak algılayan ve saldırgan bir dil kullananlar.

* Azimli'yi cahil, yüzeysel, spekülatif veya ülkesini kötülemekle suçlayanlar.

* Engizisyon kavramının sadece Hristiyanlık'a ait olduğunu, İslam tarihine uygulanamayacağını savunanlar.

* Günümüzde veya yakın tarihte (örneğin, Kemalist dönem, 2016 sonrası KHK'lar, Madımak) yaşananları engizisyon olarak nitelendirip, Azimli'nin bunları görmezden geldiğini iddia edenler. Bu grup, eleştiriyi çifte standart olarak değerlendiriyor.

3. Tarihsel ve Kavramsal Tartışmaya Katkı Sunmaya Çalışanlar:

* Engizisyonun tanımı üzerinden (sistematik mahkeme süreçleri) tartışan ve İslam tarihindeki olayların bu kapsamda değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini sorgulayanlar.

* Peygamber dönemi ve sonrasındaki belirli olaylara (Esma bint Mervan'ın öldürülmesi, Beni Nadir, Beni Kureyza, Harre Vakası, Cihat kavramı vb.) atıfta bulunarak argüman geliştirenler.

* Kur'an ayetleri ile tarihte yaşanan pratikler arasındaki farka dikkat çekenler (Kur'an dini başka, mezhepler/tarihsel pratikler başka şeklinde).

4. Hediye Levent'e Yönelik Yorumlar:

* Sunum ve konuk seçimi için teşekkür edenler.

* Ve Tanrı Orta Doğu'yu Yarattı! gibi ifadeleri eleştirenler (ateist veya agnostik perspektiften).

5. Teknik ve İçerikle İlgili Diğer Yorumlar:

* Ses kalitesi, video az izlenmesi gibi teknik konular.

* Kitabın nereden temin edilebileceği.

* Gelecek program önerileri.

Genel Değerlendirme:

Transkript, Türkiye'de din, tarih ve otorite üzerine yapılan kamusal tartışmaların mikrokozmosunu sunmaktadır. Tartışma:

* Tarihselcilik ve Dinî Metinlerin Yorumu: Dinî metinlerin tarihsel bağlamda mı yoksa mutlak ve evrensel olarak mı okunması gerektiği.

* Eleştiri ve Hakaret Sınırı: Bir inancın tarihsel pratiklerinin eleştirilmesi ile o inanca hakaret edilmesi arasındaki ince çizgi.

* Mağduriyet Yarıştırması: Farklı grupların (dindarlar, Kemalistler, Aleviler vb.) tarihteki mağduriyetlerinin birbiriyle kıyaslanması ve hangisi daha kötü tartışmasına dönüşmesi.

* Entelektüel Cesaret ve Toplumsal Tepki: Geleneksel anlatıları sorgulayan akademik çalışmaların nasıl linç kültürü, tehdit ve şiddet söylemleri ile karşılaşabildiği.

Bu yorumlar, konunun sadece akademik bir tarih tartışması olmadığını, aynı zamanda kimlik, inanç ve modern Türkiye'nin travmatik tarihsel mirası ile derinden bağlantılı olduğunu göstermektedir. Her iki tarafta da argümanlar, genellikle duygusal tepkiler ve derinlemesine tarihsel analizlerden ziyade, savunmacı veya saldırgan pozisyon alma üzerine kuruludur.