Ve Tanrı Orta Doğu'yu Yarattı
İbn Haldun ve tekerrür eden tarihimiz... Birol Başkan ile konuşuyoruz
Hediye Levent, Ve Tanrı Orta Doğu'yu Yarattı programının yeni bölümünde Dr. Birol Başkan ile birlikte İbni Haldun'un tarihin tekerrürüne dair görüşlerini ve Orta Doğu'nun tarihsel süreçlerini ele alıyor. Konuşmada, İbni Haldun'un coğrafya kaderdir sözü ve tarihin döngüsel yapısı üzerinde duruluyor. İbni Haldun'un, devletlerin doğuş, yükseliş, olgunluk ve çöküş döngüsüne dair analizleri, Orta Doğu'nun tarihsel gelişimiyle ilişkilendiriliyor.
Konuşmada, devletlerin kuruluşunda asabiye (dayanışma) kavramının önemi vurgulanıyor. İbni Haldun'a göre, özellikle çölde yaşayan bedevi topluluklar, zorlu koşullar nedeniyle güçlü bir dayanışma duygusu geliştirir ve bu, devletlerin kuruluşunda belirleyici bir rol oynar. Ayrıca, askeri teknolojinin ve stratejinin tarihin seyrini nasıl değiştirdiği, özellikle at ve ok gibi teknolojilerin savaşlarda nasıl üstünlük sağladığı anlatılıyor.
Orta Doğu'nun tarihsel döngüselliği, Sümerlerden başlayarak Osmanlı İmparatorluğu'na kadar uzanan bir süreçte inceleniyor. Bu döngüsel yapı, devletlerin yükseliş ve çöküşlerinin yanı sıra, ekonomik, askeri ve sosyal dinamiklerle de ilişkilendiriliyor. Özellikle tarım, ticaret ve askeri güç arasındaki ilişki, tarih boyunca devletlerin nasıl şekillendiğini açıklamak için kullanılıyor.
Son olarak, Batı'nın yükselişi ve kapitalizmin gelişimi, Orta Doğu'nun geri kalmasına neden olan faktörlerle karşılaştırılıyor. Batı'nın teknolojik ve ekonomik ilerlemesi, Orta Doğu'nun tarihsel döngüselliğini kırmasına neden olurken, Orta Doğu'nun bu döngüyü kıramaması, günümüzdeki durumunu açıklamak için kullanılıyor. Konuşma, Orta Doğu'nun tarihsel süreçlerini anlamak ve günümüzdeki durumunu değerlendirmek için İbni Haldun'un döngüsel tarih teorisinin önemini vurgulayarak sona eriyor.
İzleyici yorumları
Bu yayın için izleyiciler toplamda 26 yorumda bulunmuş. 5356 defa izlenen yayın 267 kişi tarafından beğenilmiş.
- Programın Faydası ve Teşekkürler:
- İzleyiciler, Hediye Levent ve Birol Bey'in programlarını faydalı ve bilgilendirici bulduklarını belirtiyor. Özellikle Birol Bey'in alçakgönüllü ve bilgili yaklaşımı takdir ediliyor.
- Tekrar tekrar dinleniyor gibi ifadelerle içeriğin kalitesi vurgulanıyor.
- Batı'nın Yükselişine Dair Analizler:
- Coğrafi Keşifler ve Sermaye Birikimi: Batı'nın yükselişinde coğrafi keşiflerin (katliamlar ve kaynak transferi) ve sınırsız sermaye birikiminin rolüne dikkat çekiliyor. Osmanlı'nın bu süreçte eksik kaldığı eleştirisi yapılıyor.
- Yahudilerin Rolü: Bazı yorumlarda, İspanya, Hollanda ve İngiltere'nin yükselişinde Sefarad ve Aşkenaz Yahudilerinin etkisi (ticaret, bilim, finans) öne çıkarılıyor.
- Kömür ve Sanayi Devrimi: Batı'nın kömür kaynaklarına sahip olmasının sanayi devrimindeki etkisi vurgulanıyor.
- Osmanlı ve Doğu'nun Geri Kalma Nedenleri:
- Ekonomik Kurumlar: Çin'in dış ticareti kapatması örneği verilerek, Avrupa'nın iktisadi kurumlarını benimsemeyen toplumların geri kaldığı savunuluyor.
- Asabiyet Kavramı: İbn Haldun'un asabiyet teorisine atıfla, devletlerin güçlenmesinde kolektif ruhun önemi tartışılıyor.
- Tarihsel Yanılgılar ve Eleştiriler:
- Coğrafya Kaderdir: İbn Haldun'un bu sözü direkt kullanmadığı, ancak yorumcuların bu anlamı çıkardığı belirtiliyor.
- Millî Kahramanların Siyasallaşması: Makedonya-Yunanistan ve Azerbaycan-İran arasındaki tarihî figürlerin (Büyük İskender, Babek) kimlik çatışmalarına konu edilmesi eleştiriliyor.
- Öneri ve Katkılar:
- Batı neden ilerledi, Doğu neden geri kaldı? temalı bir seri önerisi yapılıyor.
- Mustafa Öztürk gibi akademisyenlerin programa davet edilmesi talep ediliyor.
Öne Çıkan Eleştiriler:
- Batı'nın yükselişinin katliamlar ve sömürü üzerine kurulduğu, ancak bunun akademik çevrelerde yeterince vurgulanmadığı iddia ediliyor.
- Celal Şengör gibi isimlerin Osmanlı'yı eleştirirken bu bağlamı göz ardı ettiği söyleniyor.
Not: Yorumlarda, tarihî süreçlerin ekonomik, sosyal ve coğrafi faktörlerle ilişkisine dair derinlemesine tartışmalar mevcut.
