Özet:

Hediye Levent'in sunduğu programda, konuklar Töre Sivrioğlu ve Ahmet Cavit Türkoğlu ile birlikte *Afganistan 1978-1992: Soğuk Savaş'ın Sıcak Cephesi* kitabı üzerinden Afganistan'ın Sovyetler dönemini ele alıyorlar.

Ana Başlıklar:

1. Sol Düşüncenin Kökenleri:

- Afganistan'da sol hareketin temelleri, 1919 Bolşevik Devrimi sonrası Sovyetlerle ilişkiler ve Doğu Halkları Kurultayı'na Afgan temsilcilerin katılımıyla başlıyor.

- Emanullah Han döneminde modernleşme çabaları ve Sovyet desteği (uçak bağışı, altyapı yardımları) vurgulanıyor.

2. Basmacı Hareketi ve Sovyet-Afgan Gerilimi:

- Türkistan'daki Basmacı direnişinin Afganistan'a sıçraması ve Sovyetlerle sınır çatışmaları.

- Hareketin heterojen yapısı (milliyetçi, İslamcı, feodal unsurlar) ve başarısızlık nedenleri tartışılıyor.

3. Demokratik Halk Partisi Dönemi:

- 1965'te kurulan partinin etnik dengeli yapısı ve reform programı (toprak reformu, kadın hakları, eğitim).

- 1978'deki darbe/devrimle iktidara geliş ve iç çatışmalar (Halkçı-Parçam ayrışması, Hafizullah Amin'in şiddet politikaları).

4. Sovyet Müdahalesi ve Mücahitler:

- Sovyetlerin 1979'da Afganistan'a girişi, Hafizullah Amin'in devrilmesi ve Babrak Karmal'ın ılımlı politikaları.

- Mücahit hareketinin Pakistan, ABD ve Suudi Arabistan destekli yükselişi; cihat retoriğinin küreselleşmesi.

5. Kültürel Çatışma ve Çöküş:

- Komünistlerin modernleşme çabalarına karşı mollaların takım elbise giyen komünisttir gibi tepkileri.

- Sovyet çekilmesi sonrası Necibullah hükümetinin direnişi ve 1992'de mücahitlerin iktidarı ele geçirmesiyle yaşanan yıkım.

Konukların Vurguları:

- Töre Sivrioğlu: Sovyet müdahalesinin işgal değil, merkezci bir düzeltme hamlesi olduğunu; mücahitlerin asıl hedefinin Afgan solcularıyla savaşmak olduğunu belirtiyor.

- Ahmet Cavit Türkoğlu: Demokratik Halk Partisi döneminin Afganistan'ın altın çağı sayılabileceğini, kadın hakları ve altyapı atılımlarına dikkat çekiyor.

Sonuç:

Program, Afganistan'ın Soğuk Savaş'taki trajedisini hem yerel dinamikler hem de küresel güçlerin müdahaleleri üzerinden analiz ediyor.