Program Özeti:

Sunucu: Hediye Levent

Konuklar: Töre Sivrioğlu ve Ahmet Cavit Türkoğlu

Konu: Afganistan'da Sovyetler Birliği dönemi, komünist hareketin yükselişi, mücahitlerin ortaya çıkışı ve toplumsal dönüşümler.

- Sol Düşüncenin Kökenleri: Afganistan'da sol hareketin temelleri, 1919-1921 döneminde Bolşeviklerle ilişkiler ve Emanullah Han'ın reformlarıyla başladı. Sovyetler, Afganistan'ı Hindistan'daki ayaklanma için stratejik bir geçiş noktası olarak gördü.

- Basmacı Hareketi: Orta Asya'daki anti-Bolşevik direnişçiler, Afganistan'da Sovyet karşıtı mücadelenin erken örneklerinden biriydi. İçlerinde milliyetçiler, İslamcılar ve gelenekselci gruplar vardı.

- Demokratik Halk Partisi (ADHP): 1965'te kurulan parti, eğitim, kadın hakları ve toprak reformu gibi ilerici hedefler benimsedi. Ancak köklü toplumsal değişimler, geleneksel kesimlerin tepkisini çekti.

- Sovyet Müdahalesi: 1979'da Sovyetler, ADHP'yi korumak için Afganistan'a asker gönderdi. Müdahale, İslami direnişi tetikledi ve mücahitler uluslararası destekle güçlendi.

- Mücahitler ve Dış Destek: Pakistan, ABD, Suudi Arabistan ve Çin gibi aktörler, mücahitlere silah ve finansal yardım sağladı. Cihat hareketi, Afganistan sınırlarını aşarak küresel bir İslami direniş söylemine dönüştü.

- Toplumsal Değişim ve Çatışma: ADHP döneminde kadın hakları, eğitim ve altyapı alanında ilerlemeler kaydedildi, ancak iç savaş ve mücahitlerin iktidarıyla bu kazanımlar yok oldu.

- Taliban'ın Kökenleri: 1990'larda mücahit gruplar arasındaki çatışmalar, Taliban'ın yükselişine zemin hazırladı.

Sonuç: Afganistan'daki Sovyet deneyimi, hem iç dinamikler hem de uluslararası güçlerin müdahalesiyle şekillendi. Yaşanan çatışmalar, ülkenin modernleşme çabalarını geri döndürdü ve radikal hareketlerin önünü açtı.

Not: Konuşmada ayrıca Abdullah Azzam'ın cihat ideolojisine ve Afganistan'daki etkisine de değinildi.