Özet:

Hediye Levent'in sunduğu programda, konuklar Töre Sivrioğlu ve Ahmet Cavit Türkoğlu ile *Afganistan 1978-1992: Soğuk Savaş’ın Sıcak Cephesi* kitabı üzerinden Afganistan’daki Sovyet dönemi tartışıldı.

- Sol Düşüncenin Kökenleri: Afganistan’da sol hareket, 1919’da Bolşeviklerin desteği ve emanullah Han dönemindeki modernleşme çabalarıyla başladı. Sovyetler, Afganistan’ı Hindistan’daki anti-emperyalist ayaklanma için stratejik bir geçiş noktası olarak gördü.

- Basmacı Hareketi: Orta Asya’daki anti-Sovyet direnişçiler, Afganistan’a sığındı. Bu hareket, İslamcı-milliyetçi bir karaktere sahipti ve sonradan mücahitlerin öncülü olarak yorumlandı.

- Demokratik Halk Partisi (ADHP): 1965’te kurulan ADHP, etnik çeşitliliği kucaklayan ilk siyasi yapıydı. Toprak reformu, kadın hakları ve eğitim hamleleriyle radikal değişim hedefledi ancak geleneksel yapılar ve Pakistan destekli İslamcı grupların direnciyle karşılaştı.

- Sovyet Müdahalesi: 1979’da Hafizullah Amin’in devrilmesiyle Sovyetler, Babrak Karmal’ı iktidara getirdi. Müdahale, Afganistan’da altyapı yatırımlarına rağmen halkta yabancı asker tepkisi yarattı. Mücahitler, ABD-Pakistan-Suudi ittifakından silah ve finansman desteği aldı.

- Mücahitler ve Taliban: Cihat hareketi, Sovyet sonrası iç savaşa evrildi. Taliban’ın kökeni, 1990’larda Pakistan destekli Peştun ağırlıklı bir örgütlenmeye dayanıyor. Abdullah Azzam gibi figürler, cihatçı ideolojinin yayılmasında etkili oldu.

- Sonuç: Sovyetler çekildikten sonra ADHP, 1992’ye kadar dirense de dış desteksiz kalarak yıkıldı. Mücahitlerin iktidarı, ülkeyi kaosa sürükledi.

Konuklar: Töre Sivrioğlu ve Ahmet Cavit Türkoğlu.