Program Özeti:

Sunucu: Hediye Levent

Konuklar: Töre Sivrioğlu ve Ahmet Cavit Türkoğlu

Konu: Afganistan'da Sovyetler Birliği dönemi, sol hareketin oluşumu, komünist partinin yükselişi ve mücahitlerin ortaya çıkışı.

- Sol Düşüncenin Kökenleri: Afganistan'da sol hareket, 1919 Bolşevik Devrimi sonrası Sovyetlerle kurulan ilişkilerle başladı. Emanullah Han döneminde Sovyet desteği alındı, ancak komünist ideoloji tam olarak yerleşmedi.

- Basmacı Hareketi: Sovyetlere karşı Orta Asya'da direnen gruplar, Afganistan'a sığındı. Kimi milliyetçi, kimi dini motivasyonlu bu hareket, sonradan mücahitlerin öncüsü olarak görüldü.

- Demokratik Halk Partisi (ADHP): 1965'te kurulan ADHP, modernleşme ve eşitlik vurgusu yaptı. Toprak reformu ve kadın hakları gibi adımlar, geleneksel kesimlerin tepkisini çekti.

- Sovyet Müdahalesi: 1979'da ADHP içindeki fraksiyon çatışmaları (Halkçılar-Parçamcılar) ve Hafızullah Amin'in şiddet politikaları nedeniyle Sovyetler Afganistan'a müdahale etti. Müdahale, İslami grupların direnişini tetikledi.

- Mücahitler ve Dış Destek: Mücahit hareketi, Pakistan, ABD ve Suudi Arabistan tarafından silahlandırıldı. Cihat söylemi, Sovyet karşıtlığı etrafında küresel destek buldu.

- Sonuç: Sovyet çekilmesi sonrası ADHP 1992'ye kadar dirense de iç savaş başladı. Taliban'ın yükselişi ve radikal İslami yorumlar, bu kaotik ortamda güç kazandı.

Not: Konuklar, ADHP döneminin Afganistan'da altyapı ve eğitim alanında ilerlemeler sağladığını, ancak toplumsal kutuplaşmayı engelleyemediğini vurguladı.