Özet:

Hediye Levent'in sunduğu programda, konuklar Töre Sivrioğlu ve Ahmet Javit Türkoğlu ile Afganistan'ın Sovyetler dönemini ele alan Afganistan 1978-1992: Soğuk Savaşın Sıcak Cephesi kitabı üzerine bir tartışma yapılıyor.

- Sol Düşüncenin Kökenleri: Afganistan'da sol hareketin temelleri, 1920'lerde Bolşeviklerle kurulan ilişkiler ve Emanullah Han'ın reformlarına dayanıyor. Sovyetler, Afganistan'ı Hindistan'daki devrim için bir geçiş noktası olarak görüyordu.

- Basmacı Hareketi: Orta Asya'daki anti-Bolşevik direnişçiler, Afganistan'a sığındı ve Sovyet-Afgan sınırında gerilime yol açtı. Hareket, İslamcı, milliyetçi ve gelenekselci unsurların karışımıydı.

- Demokratik Halk Partisi (ADHP): 1965'te kurulan ADHP, etnik çeşitliliği kucaklayan ilk siyasi yapıydı. Toprak reformu, kadın hakları ve eğitim hamleleriyle radikal değişim hedefledi ancak geleneksel yapıyla çatıştı.

- Sovyet Müdahalesi: 1979'da Hafizullah Amin'in devrilmesiyle Sovyetler, Babrak Karmal'ı iktidara getirdi. Müdahale, İslamcı muhalefeti güçlendirdi ve Cihat hareketine uluslararası destek arttı.

- Mücahitler ve Dış Destek: Pakistan, ABD, Suudi Arabistan ve Çin'in silah-finans desteğiyle mücahitler, Sovyetler çekildikten sonra da iç savaşı sürdürdü. Taliban'ın kökeni bu kaos ortamına dayanıyor.

- Kültürel Çatışma: ADHP'nin modernleşme çabaları (kadın hakları, laik eğitim), köklü dini-kabilevi yapıyla çatıştı. Mücahitler, komünist olarak gördükleri her türlü modern sembole (takım elbise, okul) şiddetle karşı çıktı.

Sonuç: Sovyetlerin çekilmesiyle ADHP 1992'de yıkıldı, ancak Afganistan'da bıraktığı altyapı (okullar, fabrikalar) mücahitler tarafından tahrip edildi. Program, bugünkü Taliban rejiminin kökenlerini bu dönemin çözülmemiş çatışmalarına bağlıyor.

Konuklar: Töre Sivrioğlu, Ahmet Javit Türkoğlu.